Wędzidełko języka to miękki fałd błony śluzowej, który stanowi połączenie dolnej części języka z dnem jamy ustnej. Wędzidełko łatwo jest dostrzec - wystarczy otworzyć szeroko usta i unieść język w kierunku górnych zębów. Widoczna cienka linia połączona z językiem to właśnie wędzidełko.
Prawidłowo zbudowane wędzidełko podjęzykowe umożliwia wykonywanie precyzyjnych ruchów języka wewnątrz jamy ustnej oraz wysuwanie go poza granice warg, np.: kierowanie języka na brodę, czy w stronę nosa.
Stan wędzidełka podjęzykowego jest istotnym czynnikiem wpływającym na rozwój artykulacji u dziecka.
Skrócenie wędzidełka podjęzykowego jest jednym z najczęstszych zaburzeń rozwojowych języka. Na określenie tej wady przyjmuje się termin ankyloglosja. Zaburzenie to dotyka częściej chłopców niż dziewczynek i może istnieć jako odrębna wada rozwojowa lub współwystępować z innymi zaburzeniami rozwojowymi. Wyszczególnia się różne postaci skróconego wędzidełka - od nieznacznego skrócenia po znaczne ograniczenia ruchomości języka.
Warto pamiętać, że nawet nieznaczne skrócenie wędzidełka może mieć negatywny wpływ na funkcje prymarne oraz mowę.
Objawy skróconego wędzidełka
Już w okresie niemowlęcym można zauważyć symptomy ankyloglosji. Częstym objawem są problemy z karmieniem spowodowanym nieefektywnym ssaniem, a wiąże się z tym także odczuwanie przez matkę bólu brodawek podczas ssania piersi przez dziecko. W późniejszym okresie życia dziecka pojawiają się także często problemy z przyjmowaniem pokarmów - żucie, gryzienie i połykanie jest zaburzone przez ograniczoną ruchomość języka.
Bardzo często u dziecka z krótkim wędzidełkiem obserwuje się nadmierne ślinienie, powodowane ciągłym "przyklejeniem" języka do dna jamy ustnej i niemożliwością zgarniania i połykania zgromadzonej śliny. Nieprawidłowe położenie języka w jamie ustnej przyczynia się w późniejszym czasie do powstawania wad zgryzu - bardzo częste jest wsuwanie języka między zęby, co doprowadza z kolei do artykulacji międzyzębowej.
Skrócone wędzidełko podjęzykowe jest przyczyną wielu zaburzeń artykulacyjnych u dziecka związanych z trudnością/niemożnością pionizacji języka. Skutkuje to nieprawidłową realizacją głosek dziąsłowych r, l, sz, ż, cz, dż, a także głosek przedniojęzykowo - zębowych s, z, c, dz, t, d. Z uwagi na słabą ogólną ruchomość języka w zaburzony sposób mogą być wymawiane głoski środkowojęzykowe takie jak ś, ź, ć, dź.
Terapia skróconego wędzidełka podjęzykowego
Podstawowym sposobem leczenia ankyloglosji jest frenotomia. Obok działań medycznych równie istotne jest także oddziaływanie logopedyczne. Po podcięciu wędzidełka podjęzykowego bardzo ważne jest wdrożenie odpowiednich ćwiczeń języka.
Celem takich ćwiczeń jest nauczenie dziecka wykonywania nowych dla niego ruchów języka, m.in. pionizacji. Wykształcenie umiejętności unoszenia szerokiego języka jest jednym z najważniejszych celów terapii, ponieważ rzutuje to na rozwinięcie się prawidłowej artykulacji oraz realizację funkcji prymarnych, np.: połykanie.
Przykłady wykorzystywanych ćwiczeń w terapii
- wysuń język i skieruj go w górę w kierunku nosa, w dół w kierunku brody; powtórz
- otwórz szeroko usta; dotknij językiem górnych siekaczy
- obliż górną wargę językiem, od prawej do lewej/i z powrotem
- obliż dolną wargę językiem, od prawej do lewej/i z powrotem
- wysuń język najdalej jak potrafisz
- zamknij usta, wypchnij językiem policzek/to samo rób po drugiej stronie
- poszukaj nosa końcem języka
- dotykaj czubkiem języka kącików ust
- naśladuj picie mleka przez kotka
Bibliografia:
- Ostapiuk B. (2015): Postępowanie logopedyczne u osób z dyslalią i ankyloglosją. [W:] "Logopedia. Standardy postępowania logopedycznego". Red. S. Grabias, J. Panasiuk, T. Woźniak. Lublin, s. 655 - 687
- Ronin - Walknowska E. (2014): Rozwój języka i jego funkcji w życiu płodowym. [W:] "Biomedyczne podstawy logopedii". Red. S. Milewski, J. Kuczkowski, K. Kaczorowska - Bray. Gdańska, s. 47 - 59
- Pluta - Wojciechowska D. (2016): O różnych typach wędzidełek języka, ich ocenie i interpretacji wyników badań w logopedii. [W:] "Logopedia" 46, s. 123 - 156